Beeldend werk heeft een eigen taal. Wat soms moeilijk te verwoorden is, kan met de taal van het beeld worden geuit en zichtbaar worden gemaakt. Want beeldend werk heeft een eigen taal. 

Beeldende therapie is een vrij jonge vorm van psychotherapie waarin het verbeelden, het beleven en het ervaren voorop staat. Gedrag dat voortkomt uit de problemen die iemand heeft is in de therapie zichtbaar in de omgang met het materiaal en in het beeld. Dat is anders dan het (alleen) verwoorden van de problemen. Datgene wat moeilijk onder woorden te brengen is of dat wat juist met veel woorden wordt toegedekt, kan in een werkstuk zichtbaar gemaakt worden. Er wordt gebruik gemaakt van allerlei materialen; zoals potlood, verf, hout, steen, klei, textiel en digitale middelen. De keuze voor materiaal, techniek en opdracht wordt zorgvuldig afgestemd op je hulpvraag. Je hebt voor deze therapie geen kunstzinnige ervaring nodig. Het maken van beeldende werkstukken is een middel, geen doel. 

Gevoelens hoeven niet al pratend te worden geuit. Mensen praten wel gemakkelijker in de beeldende therapie, omdat ze onder het praten bezig zijn met allerlei materialen en met verbeelden. Als woorden tekortschieten kan het werken met beelden en beeldend materiaal het juiste antwoord zijn op een hulpvraag.

" Een beeld zegt meer dan 1000 woorden".

Beeldende therapie is een behandeling die op zichzelf staat. Daarnaast kan het ingezet worden als aanvulling op andere psychologische behandelingen, zoals traumabehandeling of psychotherapie. Zo wordt de therapie vaak aangeboden binnen een instelling. De therapie is een passende behandelvorm voor kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen als je op zoek bent naar psychosociale ondersteuning en hulp. 

Beeldende therapie en wetenschappelijke onderbouwing: In Nederland en internationaal wordt er steeds meer evidentie gevonden voor de werking van beeldende therapie bij diverse diagnoses/ problematieken.

Intake: Tijdens het intakegesprek, wat bestaat uit een gesprek over de problemen zoals je die ervaart, soms aangevuld met beeldende diagnostische werkvormen, wordt er een hulpvraag geformuleerd. 

Observatie: Meestal worden er beeldende observatie werkvormen ingezet om de problematiek te verhelderen en om de soms onderliggende en onbewuste problematiek te ontdekken. (In de reguliere GGZ wordt de beeldende therapie ook vaak ingezet voor proces diagnostiek, om de diagnose te verhelderen, of bij te stellen) 

In deze fase worden de probleemgebieden geïnventariseerd en hoe deze doorwerken in het dagelijks leven maar ook worden je creatieve vermogens gestimuleerd om anders te kijken naar problemen.

Behandeling: De fase van behandeling staat in het teken van verwerking, verandering, oefening, ontwikkeling of acceptatie. Er worden allerlei beeldende middelen en materialen ingezet om problemen anders waar te nemen, door ze te ervaren, te voelen, door erover na te denken.

Door het werken met beeldende werkvormen doe je nieuwe ervaringen op die je bewust maken van andere oplossingsmogelijkheden. Het doen, het omgaan met beeldende middelen en het experimenteren met nieuw gedrag zorgt voor de ontwikkeling van oplossingsvaardigheden. Er worden nieuwe inzichten opgedaan en je creatieve vermogens worden ingezet om anders, op een gezonde manier om te gaan met problemen. Dat wat je verbeeldt, uit en bespreekt krijgt meer samenhang en is gericht op verwerken, veranderen en ontwikkelen en soms op accepteren. Uit dat wat er is beleefd, ervaren, gevoeld, gedacht en geoefend ontstaat er een nieuw inzicht en een nieuw perspectief.

De werkstukken die je maakt, helpen je om stil te staan bij je emoties en geven uitdrukking aan dat wat met woorden soms moeilijk te zeggen is. We kijken samen naar je werk en praten over de manier waarop dit tot stand is gekomen. Vaak vertoont dit verrassend grote overeenkomsten met je gedrag en gevoelens in het dagelijks leven. Je geeft vorm aan wat er in je leeft en aan wat je beweegt!

Zoals een cliënt eens opmerkte  tijdens het kijken naar haar schilderij: “het lijkt wel alsof ik in een spiegel kijk”.

• Beeldende therapie en ACT

Binnen de beeldende therapie behandeling maak ik gebruik van Acceptance and Commitment Therapy (ACT). Deze behandelmethode gaat ervan uit dat vervelende gevoelens, gedachten en gebeurtenissen een onderdeel zijn van het leven en dat we dat niet kunnen veranderen. Maar wat we wel kunnen veranderen is hoe we omgaan met deze vervelende gevoelens, gedachten en gebeurtenissen. ACT is ervaringsgericht en maakt veel gebruik van metaforen. Dat maakt dat het zo mooi te combineren is met beeldende therapie.

Hieronder beknopte informatie over ACT:

Acceptance and commitment Therapy (ACT) is een nieuwe vorm van gedragstherapie, die verschillende werkzame technieken met elkaar combineert. Het model van ACT bevat zes zuilen:

Mindfulness: In contact komen met het hier en nu.

Acceptatie: Het actief uitnodigen van vervelende gedachten, gevoelens en omstandigheden.

Defusie: Loskomen van je gedachten, zodat deze je minder snel zullen raken.

Zelf als context: Een andere, meer flexibele relatie met jezelf creëren. 

Waarden: Ontdekken wat je werkelijk belangrijk vindt in het leven.

Toegewijde actie: Dingen gaan ondernemen op basis van je waarden.

Gezamenlijk zorgen de oefeningen en metaforen uit deze zes zuilen voor meer psychologische flexibiliteit. Hierdoor kun je beter omgaan met de grillen van het leven, en zul je sneller geneigd zijn om de dingen te doen die echt belangrijk voor je zijn. 

Afbeelding en tekst: Gijs Jansen